سالمونلا: باکتری خطرناک و راه‌های مقابله با آن در طیور و انسان
مقدمه‌ای بر سالمونلا
سالمونلا باکتری گرم منفی در خانواده انتروباکتریاسه می‌باشد. این باکتری گسترش جهانی دارد و بیشتر سرووارهای آلوده‌کننده حیوانات، انسان را نیز آلوده می‌کند. طبق آنالیز صورت گرفته از DNA باکتری در جنس‌های سالمونلا، دو گونه سالمونلا انتریکا و سالمونلا بونگوری تعیین شده است. سالمونلا انتریکا به بیش از شش تحت‌گونه تقسیم می‌شود که اغلب پاتوژن‌های انسانی در تحت‌گونه І وجود دارد. همچنین تحت‌گونه І به صورت سالمونلا انتریکا تحت‌گونه انتریکا تعیین شده و شناخته شده است.
نام‌گذاری و طبقه‌بندی سرووارهای سالمونلا
هر دو اسم جنس و گونه ایتالیک نوشته شده و اسم سرووار با حرف بزرگ شروع می‌شود. برای مثال، به جای سالمونلا تیفی، شیوه جدید نام‌گذاری به صورت سالمونلا انتریکا سرووار تیفی و به اختصار S.Typhi یا ST می‌باشد. در این طبقه‌بندی بیش از 60 سروگروپ (همانند B و D) و 2400 سروتیپ وجود دارد. بسیاری از آن‌ها بر طبق نوعی سرولوژی که بر اساس موقعیت جغرافیایی که آن سروتیپ برای اولین بار از آنجا جدا شده است، طبقه‌بندی می‌شوند. سالمونلاهای گروه‌های D و B عامل تقریباً دوسوم کل سالمونلوز گزارش شده هستند.
سروتیپ‌های شایع و روش‌های تشخیص
سالمونلا انتریکا تحت‌گونه انتریتیدیس و سالمونلا انتریکا تحت‌گونه تیفی‌موریوم، دو سروتیپ شایع هستند که با هم سبب نیمی از عفونت‌های انسانی در ایالات متحده می‌شوند. سروتیپ‌های سالمونلا تنوع ژنتیکی بالایی دارند. تعیین سویه و فاژ، امروزه به وسیله تکنیک‌های تعیین ساب تایپ مولکولی از قبیل الکتروفورز ژل فیلد پالس صورت می‌گیرد.
مخازن و میزبان‌های تصادفی
بسیاری از گونه‌های وحشی و حیوانات خانگی از جمله طیور می‌توانند مخزنی برای باکتری سالمونلا باشند. گزارش‌های زیادی از طیور و اردک‌هایی وجود دارد که به عنوان منبعی از عفونت برای انسان‌ها به ویژه کودکان عمل می‌کنند. برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید به صفحه خبری CDC درباره “عفونت‌های سالمونلا و حیوانات” مراجعه کنید.
بیماری‌زایی سالمونلا
ابتلا به سالمونلوزیس معمولاً از طریق خوردن باکتری (که همراه با مدفوع حیوانات آلوده دفع شده یا غذا و آبی که با مدفوع آلوده شده است) اتفاق می‌افتد. برای ایجاد عفونت، به تعداد کمی باکتری نیاز است، اما معمولاً این تعداد به بیش از 1000 عدد می‌رسد.
منابع متداول عفونت سالمونلا
غذاهای خام و کم‌پخته مانند تخم‌مرغ، شیر و محصولات گوشتی منبع متداولی از عفونت می‌باشند. همچنین غذاهای پخته نیز اگر در دمای مناسب نگهداری نشوند یا آلودگی متقاطع با این محصولات داشته باشند، می‌توانند منبعی از عفونت باشند. اخیراً طیور زنده منبع معمول‌تری برای مواجهه با سالمونلا بوده‌اند.
اپیدمیولوژی سالمونلا
سالمونلا انتریتیدیس در بستر و خوراک طیور به مدت 26 ماه بعد از حذف گله آلوده زنده می‌ماند. افزایش PH خاک به وسیله اضافه کردن آهک موجب کاهش رشد و بقای باکتری سالمونلا می‌گردد. همچنین فریز کردن باعث کاهش بقا می‌شود. با این حال، مواردی مانند آب شدن یخ می‌تواند موجب بقای سالمونلا شود.
شیوع سالمونلا و تأثیر آن
شیوع سالمونلا از سال 1990 به بعد، تعداد قابل‌توجهی از موارد بیماری، بستری و حتی مرگ را به همراه داشته است. در سال‌های اخیر، افزایش تمایل مردم به نگهداری طیور خانگی، باعث افزایش شیوع سالمونلا مرتبط با این حیوانات شده است.
راهکارهای پیشگیری از سالمونلا
برای پیشگیری از مواجهه با سالمونلا، شستن دست‌ها با صابون و آب گرم بلافاصله بعد از رسیدگی به طیور یا هر چیزی که طیور با آن‌ها در تماس است، ضروری می‌باشد. همچنین رعایت اصول بهداشت زیستی مانند عدم نگهداری طیور در محیط‌های مشترک با انسان و استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های مناسب توصیه می‌شود.